Κείμενα έκδοσης (κάδρο) 2000: περί ΧΡΟΝΟΥ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Oρισμός του χρόνου δεν υπάρχει...Κινείται, δεν κινείται...Είναι μακριά, παραμένει κοντά...Είναι μέσα σ’ όλα και βρίσκεται έξω απ’ όλα. (1)
Βλέπεις τι κάνει, μα δε βλέπεις να το κάνει γιατί δεν φαίνεται, δεν πιάνεται, δε μυρίζεται, δεν ακούγεται και βέβαια δεν τρώγεται. Όμως είναι εκεί, μας το λένε η μέρα και η νύχτα, το φεγγάρι και τα άστρα που περνούν στο νυχτερινό ουρανό. Μας το λένε οι δακτύλιοι ενός κομμένου κορμού, η ράχη ενός ναυτίλου ή μια σταγόνα στην άκρη ενός σταλακτίτη.
Τα εργαλεία για να τον “συλλάβουμε” είναι τα θεϊκά μας στοιχεία, η ψυχή μας και ο νους.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
Το ίδιο το όνομά του ο Xρόνος το πήρε μάλλον από τον αιώνιο πατέρα του Δία, το θεό Κρόνο. Η σημασία του χρόνου τον θεοποιεί και γεννά μυθολογίες σε όλους τους λαούς του κόσμου. Γίνεται μοχθηρός πατέρας που καταβροχθίζει τα παιδιά του ή φίδι που τρώει την ουρά του. Ταυτίζεται με τον θάνατο, αλλά και με τη γονιμότητα. Γίνεται “Πρώτη Αιτία” και όταν τον ρωτάμε “τι έπραττε ο Θεός πριν από τη δημιουργία του κόσμου;” απαντά : “η ερώτηση είναι κενή νοήματος γιατί γεννήθηκα μαζί με τον κόσμο και η λέξη πριν δεν έχει νόημα χωρίς την ύπαρξή μου”.
ΜΑΡΤΙΟΣ
Δύο κύρια φιλοσοφικά συστήματα αναπτύχθηκαν για να περιγράψουν τη φύση του χρόνου. Το ένα υιοθετούσε την ιδέα της συνεχούς ανακύκλησης και το άλλο τη γραμμική ροή του προς το μέλλον.
Η σπείρα είναι σχήμα που προκύπτει από την ταυτόχρονη περιστροφή και διαστολή μιας ευθείας και οι οριακές της περιπτώσεις είναι ευθεία και κύκλος, όταν στο συνδυασμό περιστροφή - διαστολή, η μια από τις δύο συνιστώσες παραμένει ίδια.
Μπορεί να απεικονίζει την αύξηση και τη μείωση, το τύλιγμα ή το ξετύλιγμα. Είναι “μια χορδή στον ουρανό”, ο δρόμος μιας ψυχής σε εξέλιξη, η ίδια η αιωνιότητα...(2)
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
Η σύγχρονη επικρατούσα άποψη για τη δημιουργία του κόσμου είναι η “Μεγάλη Έκρηξη” και συμφωνεί πως ο χρόνος γεννήθηκε μαζί με τον κόσμο. Οι δε επιστημονικές έρευνες υπολογίζουν τη στιγμή της έκρηξης 15 δισ. χρόνια πριν.
Με αυτούς τους υπολογισμούς, ο Γαλαξίας μας είναι 7δισ. χρόνων, ο Ήλιος μας 5δισ. χρόνων και έπεται η δημιουργία του ηλιακού συστήματος και της Γης.“Ενός κοματιού απ’το ίδιο νεφέλωμα που σχημάτισε τον Ήλιο και που έμελλε να γίνει πλανήτης ικανός να φιλοξενήσει το φαινόμενο της ζωής”.(3)
Όμως η έρευνα δεν εξελίσεται μόνο στα “μεγάλα” του κόσμου αλλά και στα “μικρά”. Είναι υπολογίσιμη πλέον η διάρκεια ζωής υποατομικών σωματιδίων της τάξης του 2-17sec.
Παρ’ όλη όμως τη διαφορά μεγεθών, οι δύο κόσμοι είναι αλληλένδετοι στη συνείδησή μας...
“Όπως επάνω έτσι και κάτω”.
ΜΑΙΟΣ
Οι πιο παλιοί γνωστοί ναοί - παρατηρητήρια ουρανίων σωμάτων, είναι τα ζιγκουράτ των Σουμέριων. Ο πύργος της Βαβέλ, ναός του Μπελ-Μαρντούκ ήταν επίσης αστεροσκοπείο. Το περίφημο κέλτικο οικοδόμημα του Στόουνχεντζ, αλλά και οι πυραμίδες της Αιγύπτου, ήταν αστεροσκοπεία. Όλες αυτές οι ανθρώπινες κατασκευές αποσκοπούσαν στη μέτρηση του Χρόνου.
Κάποτε ήρθαν τα ηλιακά ρολόγια να μετρήσουν όλο και μικρότερα τμήματά του και τέλος, επειδή και αυτά μειονεκτούσαν τις συννεφιασμένες μέρες και τις νύχτες, εφευρέθηκαν τα πρώτα μηχανικά ρολόγια. Εκμεταλλεύονταν τη συνεχή ροή των υγρών και τα έλεγαν κλεψύδρες.
Στα σύγχρονα ρολόγια, το δευτερόλεπτο υπολογίζεται όχι πλέον σαν κλάσμα του τροπικού έτους αλλά σαν ατομικό. Πολλαπλάσιο δηλαδή “της περιόδου ακτινοβολίας υπέρλεπτης μετάπτωσης της θεμελιώδους κατάστασης του ισοτόπου του κεσίου-13”.(4)
ΙΟΥΝΙΟΣ
Αν θεωρήσουμε ότι ο χρόνος ρέει ομαλά μέσα στο χώρο και κάνουμε τομές στη συνεχή ροή του, παίρνουμε την έννοια “διάρκεια”.Οι νόμοι του Νεύτωνα βασισμένοι σε μία τέτοια θεώρηση λειτουργούν πολύ καλά σε κλίμακα ταχυτήτων που παρουσιάζονται πάνω στη Γη και εξίσου καλά αν η φορά του χρόνου αντιστραφεί.
Το κλειδί όμως για την κατανόηση της ενότητας χώρου και χρόνου το έδωσε ο Αϊνστάιν, θεωρώντας το χρόνο όχι μια ακατάπαυστα ρέουσα ουσία, αλλά ένα σχετικό μέγεθος που “η τιμή του εξαρτάται από την ταχύτητα του παρατηρητή που κάνει τη μέτρηση”. Μετά δε από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, έγιναν αναφορές για τη θεωρητική δυνατότητα επάλληλων βυθισμάτων από το παρόν στο παρελθόν ή το μέλλον και τανάπαλιν...
ΙΟΥΛΙΟΣ
Το μόνο θεωρητικό φράγμα στα ταξίδια στο χρόνο είναι ο 2ος νόμος της Θερμοδυναμικής, όπου “σ’ένα κλειστό κύκλωμα με την πάροδο του χρόνου η αταξία (εντροπία) πάντα αυξάνεται”.(5)
Είμαστε γυρισμένοι με την πλάτη στην πορεία του χρόνου, όπως όταν κωπηλατείς μία βάρκα. Βλέπεις αυτό που πέρασε, αλλά όχι αυτό που έρχεται. Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να γυρίσουμε;
Φτιάχνουμε το μέλλον μόνοι μας ή είναι ήδη όλα εκεί και μας περιμένουν;... Κι αν έστω βρεθούν λύσεις για τα φαινομενικά παράδοξα που προκαλούνται από ταξίδια στο χρόνο και μπορέσουν να γίνουν αληθινά, τότε γιατί δε φαίνονται ταξιδιώτες απ’ το μέλλον σήμερα;
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Ο καθηγητής Jones εργαζόταν πάνω στη θεωρία του Χρόνου για πολλά χρόνια.
“Και να που βρήκα τη θεμελιώδη εξίσωση”, είπε μία μέρα στην κόρη του.
“Ο χρόνος είναι ένα πεδίο. Αυτή η μηχανή που έφτιαξα μπορεί να επηρεάσει, ακόμα και να αντιστρέψει αυτό το πεδίο”.
Πατώντας ένα κουμπί είπε:“Αυτό θα κάνει το χρόνο να τρέξει προς τα πίσω τα προς τρέξει να χρόνο το κάνει θα αυτό” είπε, κουμπί ένα πατώντας.
“Πεδίο το αυτό αντιστρέψει να και ακόμα επηρεάσει να μπορεί έφτιαξα που μηχανή η αυτή”.
“Πεδίο ένα είναι χρόνος ο”.(6)
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
Κατά τον Άγιο Αυγουστίνο η διαρκώς παρερχόμενη χρονικότητα είναι μια πλάνη, μια “διάταση της ψυχής”. Μετράει το χρόνο μέσα στην ψυχή κι όχι έξω απ’ αυτήν... Ο Καντ αργότερα πίστευε ότι ο χώρος και ο χρόνος δεν αποτελούν ιδιότητες της φύσης, αλλά δυνατότητες της ανθρώπινης γνωστικής ικανότητας.
Παρ’ ότι όμως ο χρόνος φαίνεται να είναι ένα υποκειμενικό μέσο γνώσης των πραγμάτων, δυστυχώς, μόνο τα μωρά και οι γέροι χαίρονται το χρόνο τους γιατί τους φαίνεται άπειρος. Από όλους τους άλλους μόνο οι ερωτευμένοι γεύονται τη μαγική διαστολή του, που τον κάνει να κρατάει “για πάντα”... και δεν είναι σπάνιο να μιλάνε στη γλώσσα των μωρών, για τα γηρατειά τους...(7)
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί λειτουργούν σαν “βιολογικά ρολόγια”, σαν χρονομετρικοί μηχανισμοί που γερνώντας, ξεκουρδίζονται και πεθαίνουν. Για να μπορεί να “ζει” ένας οργανισμός, θα πρέπει όχι μόνο να έχει τη δυνατότητα να εκτελεί κάποιες λειτουργίες, αλλά να το κάνει και στο σωστό χρόνο.
Έχει βρεθεί ότι περίπου 1% των κυττάρων που αποτελούν έναν ζωντανό οργανισμό λειτουργούν σαν “κύτταρα πιλότοι”, δονούνται χωρίς φανερό εξωτερικό ερέθισμα και δίνουν έναν μοναδικό ρυθμό για κάθε ον. Ρυθμό που επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως η μέρα και η νύχτα, οι φάσεις της Σελήνης, οι εποχές του έτους κλπ, ενώ για τον άνθρωπο συνυπάρχει και με εσωτερικούς βιολογικούς ρυθμούς που τον ακολουθούν από τη γέννηση ως το θάνατό του. Οι εσωτερικοί αυτοί ρυθμοί είναι ο σωματικός που συμπληρώνεται σε 23 ημέρες, ο συναισθηματικός που εξελίσσεται σε κύκλο 28 ημερών και ο διανοητικός βιορυθμός των 33 ημερών.(8)
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
“Θα κερδίζαμε πολλά, αν δεχόμασταν ότι το στρες το προκαλούμε οι ίδιοι και ότι είναι αποτέλεσμα όλων εκείνων των λανθασμένων επιθυμιών μας τη λανθασμένη στιγμή...”
“Τις επιδράσεις από την παραβίαση των ρυθμών τις διακρίνουμε σιγά σιγά, όπως σιγά σιγά φαίνονται και οι θετικές επιδράσεις της ζωής που βρίσκεται σε αρμονία με τους ρυθμούς της φύσης. Αν σκεφτούμε με ηρεμία δέκα λεπτά κάθε μέρα ποιες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής μπορούν να εναρμονιστούν με τους σεληνιακούς ρυθμούς, θα βρούμε σίγουρα λύσεις. Όχι με την έννοια της μέγιστης αποδοτικότητας των πράξεών μας, αλλά του αποτελέσματος μιας παρατήρησης που μας δείχνει από μόνη της το σωστό χειρισμό.
Όλα θα γίνουν σταδιακά, σε καμιά περίπτωση από τη μια μέρα στην άλλη.” (9)
“Ωραία” άλλωστε, ετυμολογικά, είναι αυτά που είναι στην ώρα τους!...
ΔΕΚΕMΒΡΙΟΣ
Όταν ο Διονύσιος ο Μικρός (523-526 μ.Χ.) προσδιόρισε ως πρώτο έτος έναρξης του ημερολογίου το έτος 1, δεν φανταζόταν μάλλον τη σύγχυση που θα επέφερε. Εκείνος βέβαια, απλώς χρησιμοποίησε το ρωμαϊκό σύστημα αρίθμησης, που δεν περιείχε μηδέν! Αυτό όμως δεν έχει και τόση σημασία, αφού μετά από υπολογισμούς μεταγενέστερους, ο Χριστός γεννήθηκε μάλλον 4 - 7 έτη π.Χ.. (10)
Έστω λοιπόν ότι το τέλος της χιλιετίας θα επέλθει στις 31 Δεκ. του 2000. Έτσι κι αλλιώς, πριν τη χρονολόγηση αυτή ο κόσμος μετρούσε διαφορετικά το Χρόνο. Οι Ρωμαίοι από Κτήσεως Ρώμης, οι Έλληνες από αρχής των Ολυμπιάδων κ.ο.κ. Πολλοί εξακολουθούν να τον μετρούν αλλιώς...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΧΟΛΙΩΝ
- Απόσπ. απ’ τις Ουπάνισαντς. “Το Tαό και η Φυσική”, Fritjot Capra, μετάφρ. του Μ. Βερέττα, Εκδ. ΩΡΟΡΑ 1982, σελ.164.
- “Λεξικό Παραδοσιακών Συμβόλων”, J.C.Cooper, Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος1992
- “Η κόμη της Βερενίκης”, Γιώργος Γραμματικάκης Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1997, Σελ.46-48.
- “Μετρώντας τον άχρονο χρόνο”, Σ.Θεοδοσίου-Μ.Δανέζη, Εκδόσεις Δίαυλος,1994, Σελ. 29-30,147.
- “To χρονικό του Χρόνου”, Stephen Howking, , Εκδόσεις Κάτοπτρο,1996, Σελ.207.
- “Nightmares and Geezenstacks”, Fr. Brown. Aπό το “Είναι ο Θεός Γεωμέτρης;”, I.Stewart-Μ.Golubitsky, Εκδ.Κωσταράκη 1995.
- Από κείμενο της Λίνας Στεφάνου με τίτλο “Η τέχνη του χρόνου” Περιοδικό “Οξύ” Τεύχος 16, Εκδ. Ακτή-Οξύ, 1999.
- “Μετρώντας τον άχρονο χρόνο”, Σ.Θεοδοσίου-Μ.Δανέζη, Εκδόσεις Δίαυλος,1994, Σελ. 154-159.
- “Οι επιρροές της Σελήνης στη ζωή μας”, Γ.Πάουγκερ - Τ.Πόπε, Εκδόσεις ΝΟΤΟΣ, 1998, μετάφραση Γ.Πανάγος.
- “Η οδύσσεια των ημερολογίων” Τόμος Β΄, Σ.Θεοδοσίου-Μ.Δανέζη, Εκδόσεις Δίαυλος,1995, Σελ. 264.